Wiersze Aleksandra Fredry

Aleksander Fredro - życiorys

Aleksander Fredro, urodzony 1793r. w Surochowie pod Przemyślem, zmarł w 1876r. we Lwowie, komediopisarz, poeta, prozaik, działacz społeczny i polityczny.

Pochodził z rodziny szlacheckiej o ambicjach arystokratycznych (od 1822r. przysługiwał mu tytuł hrabiego). Odebrał wykształcenie domowe, uzupełnione później rozległymi lekturami. W 1809, po wkroczeniu oddziałów księcia Józefa Poniatowskiego do Galicji, zaciągnął się do wojska polskiego.

Uczestniczył w wyprawie Napoleona na Moskwę w 1812. Zbiegłszy z niewoli rosyjskiej, podążył do Saksonii; w kampanii 1813-14 walczył m.in. w bitwach pod Dreznem, Lipskiem, Hanau. Po kapitulacji Paryża w 1814 podał się (w stopniu kapitana) do dymisji.

Za zasługi wojenne Fredro odznaczony został złotym krzyżem Virtuti Militari (1812) i Legią Honorową (1814). Wróciwszy do Galicji osiadł najpierw w Jatwięgach, a następnie w Beńkowej Wiszni pod Lwowem.

Jako ziemianin uchodził za dobrego gospodarza. W 1819 poznał Zofię z Jabłonowskich Skarbkową, będącą w separacji z mężem, którą poślubił w 1828. Ze związku tego przyszło na świat dwoje dzieci: Jan Aleksander, późniejszy komediopisarz, i Zofia, malarka amatorka, autorka cennych Wspomnień z lat ubiegłych (1967). W czasie powstania listopadowego, w którym nie wziął udziału, przesyłał do Królestwa Polskiego broń, a także pomagał wychodźcom po upadku powstania.

W 1835—42, będąc deputowanym do galicyjskiego Sejmu Stanowego, rozwinął ożywioną działalność obywatelską, dbał o losy instytucji szerzących kulturę narodową: Zakładu Narodowego i im. Ossolińskich, teatru polskiego we Lwowie.

Aleksander Fredro uczestniczył w różnych przedsięwzięciach gospodarczych i społecznych na terenie wschodniej Galicji, był m.in. współorganizatorem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i jednym z inicjatorów budowy linii kolejowej.

Działalności obywatelskiej towarzyszyło pisarstwo na tematy społeczno-polityczne; najistotniejsza z tych prac — Uwagi nad stanem socjalnym w Galicji — została sprowokowana krwawymi wystąpieniami J. Szeli (1846). F. uczestniczył w początkowej fazie wydarzeń Wiosny Ludów, był autorem adresu szlacheckiego wystosowanego do cesarza austr. Franciszka Józefa, a także dowódcą j utworzonej we Lwowie Gwardii Narodowej.|

Fredro oderwany od najprężniejszych podówczas środowisk twórczych Wilna i Warszawy — był w swoich poczynaniach pisarskich samoukiem. Obdarzony niepospolitym talentem, wyjątkową łatwością wierszowania (pierwsze próby podejmował już ponoć w dzieciństwie, w czasach napoleońskich układał ku uciesze kolegów niecenzuralne rymowanki), działalność literacką podjął ok. 1815. Wykreowana później przez Fredro legenda, jakoby tworzył zupełnie „bez nauki” i tylko gwoli rozrywki, nie była zgodna z prawdą.

Traktował bowiem swą twórczość bardzo poważnie, o czym świadczy m.in. troska o publikację dzieł czy teatralne wystawienia. Odznaczał się też ogromną pracowitością, wielokrotnie powracał do swych utworów, przerabiał je i cyzelował.

Źródeł sztuki komediopisarskiej Fredry należy przede wszystkim poszukiwać w jego doświadczeniach teatralnych (paryskich i lwowskich), gdyż był nie tylko zagorzałym wielbicielem, ale i znawcą teatru. Stąd właśnie brała się niezwykła umiejętność myślenia kategoriami scenicznej intrygi, budowania wyrazistych komicznych sytuacji, nowatorskiego posługiwania się repertuarem znanych chwytów komediowych (np. kontrast charakterów, przebieranka), kreowania postaci doskonale osadzonych w „specjalizacjach” ówczesnych aktorów, operowania wartkim, mimo wierszowania dialogiem, słowem: tworzenia dzid, które już w samej swej konstrukcji bywały niejako do końca „wyreżyserowane”.

Inspiracji dostarczało też potoczne doświadczenie. Stąd m.in. wywodziły się: psychologiczna prawda scenicznych bohaterów, wprowadzane do komedii realia obyczajowe epoki czy typy swoistych galicyjskich oryginałów. Następnym źródłem pomysłów była współczesna literatura.

Aleksander Fredro - popularne wiersze poety

Oprócz twórczości komediowej Aleksander Fredro pisał także wiersze o charakterze osobistym, patriotycznym (Jeszcze Polska nie zginęła); bajki (Paweł i Gaweł, Małpa w kąpieli), ballady (np. romantyczny Kamień nad Liskiem), listy poetyckie (Do Teofila Lenartowicza), poematy (np. nowatorski pod względem wersyfikacyjnym Jeremiasz Sęp), aforyzmy (zebrane w tomie Zapiski starucha).

Najdonioślejszym spośród dzieł prozatorskich — obok powieści: humorystycznej Nieszczęścia najszczęśliwszego męża (1830) i dramatycznej Dziennik wygnańca (1831) — jest pamiętnik Trzy po trzy, pisany w 1844-46, w okresie komediopisarskiego „milczenia”. Poświęcony wspomnieniom z czasów napoleońskich, zawierał także refleksje natury ogólnej, dotyczące losu ludzkiego i sytuacji narodu.

Autobiograficzna gawęda, nie poddana rzeczywistej chronologii zdarzeń, oryginalna w operowaniu czasem i przestrzenią, stanowiła kunsztowną kreację literacką z zastosowaniem formy otwartej, inspirowanej twórczością pisarza ang. L. Steme’a.

Twórczość Fredry

Dorobku Fredry nie można określić jednoznacznie pod względem stylu, jako pisarz bowiem nie był on ani klasykiem, ani romantykiem, ani też, w późniejszym okresie, pozytywistą.

Twórczość Fredry nie mieści się bez reszty w dziedzictwie żadnej z tych formacji, a choć z każdej z nich czerpał interesujące go elementy czy wzory, potrafił je przetworzyć w sposób oryginalny. Wielowarstwowe komedie, pozbawione wyrazistego morału, nie poddają się jednoznacznym interpretacjom, stale jednak bawią i pobudzają do śmiechu, co świadczy o ich nieprzemijającej wartości literackiej i teatralnej.

Dzieła Fredry zwłaszcza ze szczytowego okresu twórczości, tłumaczone na wiele języków, są również obecne na scenach obcych.